Mardin Araplarının aslı.
drs. Bahaeddin Budak,
Mardin dünyanin en eski sehirlerinde bir tanesidir. Mardinde yasayan Araplarin bu bolgede hz. Isa'dan yaklasik 700 yıl önceye dayanmaktadir.
Mardin ve yöresinde yasayan Arapların hepsi aynı boydan geldiklerini söyliyemeyiz, çünkü tarih boyunca Araplar uzun göçlerde bulunmuşlar.
Mardin bölgesinde yaşayan Araplarla alakalı elimizdeki bilgiler hz. Isa a.s.’dan önce 727 yılına kadar dayanıyor. Asuri hakimiyeti döneminden kalma belgeler Tiglat Pilesar krallığı döneminde (727-745 I.ö.) Araplardan bahsedilmekte . Arap lehçeleri uzmanı Rabin 1951 tarihinde yaptığı araştırmada bugünki Musul, Mardin, Diyarbekir bölgesinde Beni Taglibi göstermektedir. Taglibin kardesi Bekri’de bugünkü Basra ve Kufe bölgesinde göstermektedir. Islami kaynaklarda ise bugünki Diyarbekir ve etrafı Beni Bekrin vatanı olarak bilinmekte ve bu konuda yeterince delil vardir.Diyarbekr şehri ise Amid idi ve Beni Bekr’in başkenti olarak bilinmektedir.
Islam Tarihçileri, Arapların Adnani kolundan olan Beni Rabi’a nin soyundan Vail’in ogullari Bekr ve Taglib’lileri Kuzeyde yaşayan Araplar olarak bilinmektedir. Ana vatanları Hicaz bölgesiydi.
Beni Rabi’a Hicazdan göç edip değişik bölgelere yayıldılar.
Beni Rabi’anin en meşhur boyları ve yaşadıkları bölgelerşunlardır:
Abdul Qays: Bahreyn bölgesi
`Anizzah: Yamama (Riyad) bölgesi
Bakr ibn Va'il’in kolları:
Banu Hanifa (Bahreyn)
Banu Shayban (Fırat ile Dicle arası)
Banu Qays ibn Tha'labah
Banu Yashkur
Banu ‘Ijl
Taghlib ibn Wa'il (Fıratın doğusunda)
Anz ibn Wa'il (Güney Arabıstan bölgesi)
al-Nammir ibn Qasit (Taglible birlikte idiler)
Cahiliye döneminde Arap kabileleri arasında çıkan savaşlar nedeniyle Arab yarımadasından Diyarbekire kadar göç ettikleri bilinmektedir. Bu kabileler arasındaki savaşların en meşhuru Besus harbidir. Beni Vail’e mensupBekr ve Taghlib kabileleri arasında yapılan savaştır. Kırk sene devam eden bu şiddetli savaş yüzünden, Beni Bekr ve Beni Taghlib göç ettiler .
Abdul Qays, Taghlib, al-Nammir, ve Beni Bakr islam’dan önce genellikle Hiristiyan dinine mensuptular .
Beni Taghlib peygamberimiz ve hatta dört halife döneminde bile hiristiyan kaldıklari hakkında bilgi mevcüt.
Arap edebiyatının ileri gelen şairlerinden meşhur Tarafa b. Abd el-Bekri, Bekir b. Vail kabilesine; diğer büyük şair Amr b. Kulsum ile Ahtal’da Tağlib kabilesine mensuptur. Dört mezheb imamlarından Imam Ahmad ibn Hanbal (164-241 AH)’de Beni şeyban soyundan gelmektedir.
Beni Bekri’in en meshur kolu olan Beni Sheyban ise kabileler arasında, hatta Ensar’ın Evs ve Hazrec kabilelerinden bile önce, ilk müslüman olan kabile şerefine nail olmuştur. Pers Imparatorluğun yıkılmasına sebeb olan Dhi Qar muharebesinde baş rol oynayan kabileydi Peygamber efendimiz Beni şeyban’a Müslüman olduklarında bu müjdeyi mucizevi bir şekilde sözünü vermişti. Savaş esnasında beni şeybanın bayrağında Muhammed s.a.s.’yazılıydı
Elimizdeki bu bilgi bizlere Mardin ve yöresinde yaşayan Müslüman ve Hiristiyan Araplar’ın büyük çoğunluğu Beni Rabi’a kolunda gelmektedir. Müslümanlar Beni Bekr ve Onun boyundan olan Beni Sheyban soyundan Hiristiyanlar ise Beni Tağlib soyundan geldiğini söylememiz mümkündur.
Bu tarihi bilgiyele birlikte halk arasında dolaşan üç farklı söylenti daha var.
Birincisi Müslüman Arapların Fetihler döneminde Abbasi halifesi Harun Reşid döneminde yüz haneli yerleşim birimleri oluşturulmuş ve buraya Halifenin güvendiği, cengaver Arap kabilelerin yerleştirildiği söylentisidir. Arapça’da yüz Mi’a kelimesinden esinlenerek Mardin Midyat arasında yaşayan Araplar kendilerine Mehallamiyye demektedir. Araştırmacı yazar Abdulkadir Osman ise Mehallamiye’nin Beni şeyban’ın Mehallam bin Dhzil aş-Şeybani kolundan geldiğini iddia etmektedir .
Bir başka söylenti ise halkın Beni Hilal soyundan geldiğidir.
Üçüncü ise değişik aişeretler kendisinin Peygamber soyundan, veya her hangi bir sahaba soyunda geldiği söylentisidir.
Aslında yukarıdaki şıkların hepsi tarihi açıdan mümkün gözükmektedir. Bu konuda henüz yeterince araştırma yapılmadığından dolayı yukarıda saydığım şııklara kimin kesin olarak mensub olduğu söylemek mümkün değil. Her aile Osmanlı Arşiflerinde kendi soyunun araştırmasını yaparak bir neticeye varabilir.
Bir cok Diyarbekirlinin asli Arap oldugu halde bugun kendisini Kurt olarak bilmektedir. Bazen Diyarbekirliler, Bitlisliler, Muşlular ve Siirtliler asillarinin Bekri oldugunu soyluyorlar. Hz. Ebu Bekirin soyundan geldiklerini iddia ediyorlar, tabi bu mümkün olmakla birlikte Beni Bakir’in soyundan geldikleri daha doğru olsa gerekr. Kendisini Kürt bilen bir çok insanın aslen Arap olduğunu söyliyebiliriz.
Islam’dan yaklaşık 700 yıl önce Beni Rabi’anın buralara yerleştiğine dair yeterince delil olduğundan dolayı bunu kesin söyleyebiliriz.
Yazar hakkında:
Bahaeddin Budak, Mardin Savur kazası Tokluca (Cevze) köyünde 1969'da doğdu. 1974’te Hollanda'ya gitti. İlk okulu Hollanda'da okudu. üç sene orta okulu okuduktan sonra Suriye'ye gitti. Suriyede Arapca ve İslam ilimleri Medreset al-Furqan’da okudu. Daha sonra Izmir'de Imam Hatip Lisesinde okudu. Lise diplomasını aldıktan sonra Hollanda'ya geri döndü. Hollanda'da Nijmegen Universitesinde Orta Dogu diller ve kültürler Fakültesini okudu. Aynı fakültede 1996'da mastarını tamamladı.
Hollanda'da değişik kurum ve kuruluşlarda yönetici ve kurucu üyesi oldu. Hollanda Müslüman Talebeler Birliği ( SUN- Studenten Unie Nederland) kurucularından ve ilk resmi başkan oldu. Avrupa Milli Görüş Teşkilatları Üniversiteliler genel başkanlığını yaptı. Hollanda'da bulunan islami ilk okulların genel başkan yardımcılıgını yaptı. Islam dindersi öğretmenliği, Ilk okul müdürlüğü, Müze danışmanlığı, hapishane, Ruh ve sinir hastalıkları merkezinde manevi rehberlik görevinde bulundu.
Hollanda'da islam ilk okullarında kullanılan din dersi kitapları yazarıdır. Belçika'da din dersi öğretmeni yetiştiren Executieve kurumu için din dersi öğretmeni yetiştirenlerdendir. Hogeschool InHolland (InHolland Üniversitesinde) Egitim Fakultesi, Islam dindersi Ogretmenligi Fakultesinde koordinatör ve islami ilimler doçentidir. Aynı zamanda Hollanda’da Mıhallamilir vakfı olan MIM vakfının başkanıdır.
Hollandaca, Ingilizce, Almanca, Arapca ve Kürtçe dillerine vakıftır.
Mehallamililer
Mıhallemiler, Mardin’in kuzeydoğusunda Tur Abidin denen geniş bir mıntıkada yaşamaktadırlar. Bu bölge Hasankeyf, Dara, Mardin üçgenidir. Arap kabileler buraya Milattan önce geldiler.
Araplar, Süryanilerin “Ba’rabaye” dedikleri yerde yaşamaktaydılar. “Ba’rabaye” yani Arapların yeri. “Ba’rabaye” denilen yer Musul’dan, İdil’e/Azeh (be zıbdiy); Nusaybin’den Mardin’e olan bölgeydi. Buradaki Araplar; Bekir ve Tağlib Kabileleriydi. Bunlar Vail’in çocuklarıdır. Vail’de Rabia’nın çocuğudur. Bu iki kabile “Harb ıl-Bısus” denilen savaşta 40 yıl savaştılar. “Tuhame” dedikleri yerden bu savaş nedeniyle ayrıldılar ve yer değiştirmeye başladılar. Bu yaşadıkları yere Ceziret el-Arab’ta denilirdi. Bu savaştan sonra Diyarbakır’a geldiler. Beni Bekr; Mardin, Turabidin ve Meyyafarikin(Silvan) arasındaki bölgeye yerleşti. Merkezleri de Diyarbakır oldu. Rasılayn (Ceylanpınar), Musul ve Azeh (İdil) Beni Tağlib’indi. Bekir’in çocuklarına “Şeybani” denilirdi. Şeybaniler; Cebel el Tor denilen Turabidin de yaşıyorlardı. Horasana doğru olan arazilerde Şeybaniler’indi. Şeyban’ın dört oğlu vardı. Bunlar; Muhallem, Murra, Ebu Rebia ve Il-harısh’tır.
Süryaniler Cebel el Tor’u iki kısma ayırdılar. Güney tarafı Beysh Imhallem, diğer kısmı da Beysh Rişe diye adlandırdılar. Beysh Imhallem’de Mıhallemiler, Beyhs Rişe’de Süryaniler yaşıyordu. Milattan önce Harb ıl Bısus zamanında Araplar buraya geldiklerinde, burada Süryaniler vardı. Aslen Irak’taki Tikrit kentinden olan Mar Ehodeme Süryanilerin lideriydi. Mar Ehodeme, Bekir ve Tağlib kabilelerini Hıristiyanlaştırdı. Mar Ehodeme, bölgede Süryani kilisesi yaptırarak Süryani ve Arapları bu kilise çatısı altında topladı. Bu kiliseye Süryani Ortodoks kilisesi ismini verdi. İslam bölgeye yayılıp fetihler gerçekleşince, Bekir kabileleri İslam’a girdi. Tağlib kabileleri Hıristiyan kimliklerini korudu. Emeviler zamanında Şeybaniler, Emevi yöneticileriyle anlaşamadılar. Yönetimle zıtlaşınca onlara baskı yapıldı. Emeviler bu Arapları Hariciler ilan etti. Haricilerin lideri Il-Zıhhak ibin Kays Lımhallemi idi. Il-Zıhhak ibin Kays, Imhallemilerden Mardin ve Kafartushe’de ordu topladı. Musul’a kadar olan toprakları aldı. Bu topraklarda “Şahrezur” denilen bölge Kürtlerindi. Zıhhak ibin Kays, Musul’dan Mardin’e dönerken Emevi valisi Muhammed ibin Mervan tarafından Mardin yakınlarında öldürüldü.. Daha sonra Dara yakınlarında Sekin Lımhallemi adında biri Emevi sultasına karşı geldi. Muhammed ibin Mervan, Sekin Lımhallemi’yi yakalayarak Halife Haccac’a gönderdi. Hacca da onun boynunu vurdu. Böylece Mıhallemiler kontrol altına alındı. Abbasiler zamanında da Mıhallemiler yönetimle sorunlar yaşadı. Özellikle Türklerin Abbasi ordusundaki etkileri artınca bölgedeki Araplara baskılar artmaya başladı. Bölgeye hükmeden idareciler, Mıhallemilerin kimilerini öldürdü, kimilerini başka yerlere sürdüler. Bunun üzerine Mıhallemiler soylarını gizlemek zorunda kaldılar. Gizlenmek amacıyla Muhammed el-Neccar, Hasan el- Haddad gibi esnaf simlerini kullanmaya başladılar. Mıhallemiler bu şekilde uzun yıllar tarihten gizlemiş olarak varlıklarını sürdürdüler.
» اين هم بنو تغلب اليوم؟
» نحن بنو محلّم بن ذهل بن شيبان
» هل هذه الاشعار للهجتنا المحلمية؟
» كلام يجب أن يُقال!
» الفرع هو الذي يتبع الأصل
» الكوسوسية في طور عابدين
» باعربايا في المصادر التاريخية
» العرب بين التاريخ والجغرافية
» هل المحلمية قبيلة قائمة بحد ذاتها أم منطقة يُقال لكل من يسكنها محلّمي؟
» بيت شعر للشيخ يونس بن يوسف الشيباني باللهجة المحلمية
» السريانية كنيسة وليست قومية
» وفاة شيخ قبيلة المحلمية رفعت صبري ابو قيس
» السلام عليكم
» المجموعة الكاملة للفنان جان كارات